Hoe worden we minder afhankelijk van Russisch gas?

Sinds het begin van de oorlog in Oekraïne zoeken overheden en bedrijven naar manieren om minder afhankelijk te zijn van Russisch gas. De actualiteit leert ons dat we niet afhankelijk moeten zijn van één energiebron maar dat het belangrijk is dat we gebruik kunnen maken van verschillende energiebronnen. Voor een succesvolle energietransitie is systeemintegratie essentieel. Dit stellen Marijke Kellner, manager energiesystemen bij Gasunie en Willem de Vries, manager new business bij GroenLeven vast in een podcast-aflevering van Change inc. Maar wat is systeemintegratie en hoe zorgen we ervoor dat het slaagt? In dit blogbericht van Normakk een korte samenvatting van dit interessante gesprek.

Wat is systeemintegratie?

Investeren in verschillende energiebronnen is van groot belang zodat we niet afhankelijk zijn van het weer of van andere landen. Maar minstens zo belangrijk is dat de verschillende energiebronnen met elkaar in verbinding zijn. Door middel van systeemintegratie. Het maken van verbindingen te maken tussen verschillende energiesystemen om zo te komen tot een samenhangend energiesysteem. Een voorbeeld hiervan is elektrolyse: door het energie-systeem van elektriciteit en gas met elkaar verbinden kan van elektriciteit waterstof gemaakt worden.

Nederland proeftuin voor systeemintegratie?

Op dit moment is deze ontwikkeling nog in volle gang en is dit nu nog niet mogelijk. Een storm als Corry is dus nog geen oplossing voor de hoge gasprijs. Maar wat niet is kan nog komen. Nederland kan een geschikt land zijn om te experimenteren met deze alternatieve energiebronnen omdat het overzichtelijk is en er geld beschikbaar is. Maar er zijn ook andere geluiden te horen. Dat het juist niet in Nederland kan omdat we een klein en dichtbevolkt land zijn: er is weinig plek om energie te produceren en er is veel industrie en hebben daarom veel energie nodig.

Hoe kan systeemintegratie worden ingezet?

Voor de toekomst zullen alle energiedragers duurzaam moeten worden. In de industrie wordt nu nog vooral gebruik gemaakt van fossiele energie. Toch kan er relatief makkelijk en snel een overstap worden gemaakt naar waterstof-energie omdat er vaak al gebruik wordt gemaakt van grijze-waterstof. Daarnaast kan er ook gebruik gemaakt worden van de bestaande infrastructuur die nu voor aardgas gebruikt wordt. Het is de bedoeling dat in 2027 er een landelijk dekkende infrastructuur- netwerk is die alle (energie)clusters met elkaar verbind.

Op weg naar waterstof-economie

Er is nu nog geen (duurzame) waterstof-economie. Er zullen nieuwe ketens moeten komen. Het aanbod, transport, opslag en de vraag moeten op hetzelfde moment gerealiseerd worden. Dat vraagt om regie en de juiste randvoorwaarden. Die eerste kilo’s waterstof zullen duur zijn. Daar zal de overheid bij moeten helpen. De industrie, de netwerk-bedrijven en de producenten op zee moeten goed met elkaar samenwerken om die keten op gang te kunnen brengen. Daarnaast is samenwerking tussen overheid, markt-partijen en netwerk-bedrijven ontzettend belangrijk. Alle partijen moeten doordrongen zijn van de urgentie van de situatie en de intentie hebben om tot een constructieve oplossing te komen. Ten derde moeten er daadwerkelijk projecten gaan plaatsvinden die als een puzzel die keten gaan vormen. De regie van de overheid is essentieel. Niet alleen om de juiste projecten een (financiële) steun in de rug te geven maar ook om ervoor te zorgen dat er een gelijktijdig verloop met de andere processen ontstaat zodat er een daadwerkelijke energie-transitie kan komen.

Een Fries voorbeeld van systeemintegratie

Een voorbeeld van zo’n project is Sinnewetterstof in Friesland. In een samenwerking tussen GroenLeven en Alliander, netwerk-bedrijf is deze pilot ontstaan vanuit de congestie-problematiek. Het project biedt een alternatief om in gebieden waar de capaciteit van het elektriciteitsnet niet toereikend is tóch grootschalige zonne-energie in te passen. Met dit project wil men antwoord vinden op vragen als hoeveel de elektrolyser moet draaien om de netwerk-congestie te verhelpen? Hoeveel waterstof kun je daarmee produceren? Hoe voorspelbaar is de productie?
In plaats van de opwek te verminderen of de infrastructuur uit te breiden, zetten we met een elektrolyser elektriciteit en water om naar waterstof en zuurstof. Op die manier denken we piekbelasting in het net te voorkomen en genereren we duurzame moleculen voor bijvoorbeeld mobiliteit, industrie en verwarming in de gebouwde omgeving. Door om te zetten naar waterstof maak je een koppeling naar die andere infrastructuur van energie. Zo verhelp je voor een gedeelte de congestie-problematiek op het netwerk.

Steun van overheid is essentieel

Het gaat om het creëren van een ‘backbone’ van waterstof zodat in 2027 zowel de transport als de opslag van waterstof aanwezig is. De moeilijkheid is dat alles tegelijk moet gebeuren. En het opwekken van de productie van waterstof en de ontwikkeling van wind op zee én de afzet en de transport. De industrie moet nog opkomen en er moet een markt voor waterstof ontstaan. Niet alleen over heel Nederland maar ook decentraal: in kleine Hubs. Die afnemers moeten een overgang wagen, de zekerheid hebben dat ze waterstof geleverd krijgen, de producent moet ook de zekerheid hebben dat ze waterstof kunnen afzetten. Het komt erop neer dat de overheid hierin haar rol moeten oppakken; een goede regie voeren op zowel financieel gebied als op beleidsniveau zodat een kick-start gemaakt kan worden. Als dit mogelijk is kan het ons in een klap onafhankelijk maken van externe energie-bronnen en dus ook onafhankelijk maken van Russisch gas. Wordt vervolgd!