Het Madaster uitgelegd
In onze vorige blog hielden we een vurig pleidooi voor de circulaire economie. Een noodzakelijke economische verandering om het leven en onze toekomst op aarde veilig te stellen. Ook spraken we over een transformatie in het denken dat hiervoor noodzakelijk is. Dat is een breed begrip. In dit blog geven we een concreet voorbeeld van radicaal anders denken: het Madaster. Een radicale oplossing voor het wereldwijde afvalprobleem.
Wat is het Madaster precies en waarom is dit zo belangrijk voor het behoud van onze planeet? De informatie in dit blog is ontleend aan het boek ‘Material Matters’ van Thomas Rau.
De aarde is een gesloten systeem
Eerst een korte uitleg over de aarde en haar eindige grondstoffen. De aarde is een gesloten systeem. Hier komt nooit iets bij en alles wat we vernietigen komt nooit weer terug. In zo’n systeem kan dus nooit onbeperkte groei worden gerealiseerd. Het is belangrijk dat de huidige economie- gebaseerd op groei- zal moeten worden veranderd in een economie waarin alles wat eindig ter beschikking staat, blijvend inzetbaar wordt.
Het beheersen van grondstoffen
Binnen het huidige economische systeem creëren we steeds meer afval; de plastic soep in de oceanen, de illegale vuilstort enzovoort. Dit afval is in feite materiaal zonder bestaansrecht en zonder een toegekende identiteit.
Wanneer producten of gebouwen als waardeloos worden beschouwd dan verliest het verwerkte materiaal in een klap zijn bestaansrecht- binnen het huidige systeem. Als we een definitief einde willen maken aan de vernietiging van de eindige grondstoffen in ons gesloten systeem dan zullen we grip moeten krijgen op het beheersen van grondstoffen. We zullen dus de materialen, de grondstoffen uit de anonimiteit moeten halen.
Het Materialen Paspoort
Hoe kan dit gerealiseerd worden? In 2011 is hiervoor het Materialen Paspoort bedacht: een identiteitsbewijs voor alle gebruikte materialen. Dit Materialen Paspoort is opgenomen in het zogeheten Madaster-platform en fungeert als een publieke, online bibliotheek van materialen in de gebouwde omgeving. Het Madaster kent materialen een permanente identiteit toe en schrijft deze op. Zo wordt voorkomen dat grondstoffen in de anonimiteit belanden.
Het gebouw als materialenmijn
Met het Madaster wordt een afgeschreven gebouw ineens weer kostbaar en zal de eigenaar zich realiseren dat hij voor de ontmanteling niet altijd hoeft te betalen en er in sommige gevallen zelfs geld mee kan verdienen. Zo wordt een gebouw een materialenmijn. Daarnaast kan de eigenaar een betere risico-inschatting maken van de veiligheid van de gebruikte materialen, want materialen en kenmerken zijn minutieus vastgelegd. Dat, en de financiële waardering, biedt financiers en accountants meer zekerheid. Het Madaster werkt dus tevens als een stimulans voor de circulaire economie.
Het gebouw als opslagplaats
Door het Materialen paspoort wordt een gebouw een opslagplaats van materialen en grondstoffen waaruit opnieuw geput kan worden. Het verschil met een materialenmijn is wanneer we van te voren een Materialen Paspoort hebben geregistreerd welke materialen er nodig zijn voor de bouw. Vooraf registreren van materialen betekent dat er tijdens het ontwerp en de bouw rekening gehouden kan worden met het remontabel maken van het gebouw. Alle materialen kunnen op die manier zonder waardeverlies weer uit het gebouw gehaald worden.
Het gebouw als bank
Behalve dat het gebouw kan functioneren als depot zal ook de financiële waarde van de materialen door de tijd heen blijvend gemonitord, gewaardeerd en vastgelegd moeten worden. In de tijd kan de economische waarde van van de materialen stijgen. Zo wordt het gebouw naast materialenmijn in feite een materialenbank. We zullen dus moeten ophouden met het afwaarderen van gebouwen zoals in het huidige economische systeem gebeurd. Voorwaarde hiervoor is wel dat alles zo ontworpen en gebouwd is dat al het gebruikte materiaal weer ter beschikking staat nadat het gebouw is ontmanteld. Een mooi praktijkvoorbeeld hiervan is het hoofdkantoor van de Triodosbank in Zeist.
Madaster in de praktijk
Het materialen paspoort is vastgelegd in een digitale databank, het Madaster. Een online bibliotheek van materialen in de gebouwde omgeving. Op basis van deze data kunnen voorspellingen gedaan worden over het aanbod van materialen. Bijvoorbeeld dat er over 15 jaar 3000 houten balken beschikbaar zijn in de regio Groningen. De data is generiek en hebben slechts een registerfunctie dus er is nog behoefte aan handelsplatforms waar de materialen kunnen worden gezocht en gekocht.
Radicaal anders
Het toekennen van identiteit aan materiaal suggereert dat er sprake is van iets dat niet verloren mag gaan en dus beschermd moet worden. Het heeft tevens een grote weerslag op het verantwoordelijkheidsgevoel. Een voorheen afgeschreven gebouw wordt niet meer afgeschreven maar opgeschreven. Door materialen een blijvend identiteitsbewijs te geven verandert alles. Het materiaal stijgt onmiddellijk in waarde. Op die manier brengen we onze houding t.o.v. de aarde in overeenstemming met de principes van het gesloten systeem waarin alles even belangrijk is: mens, dier, plant en materiaal. Is dat niet radicaal?